Zaimki względne – Die Relativpronomen

Zaimki względne pokrewne rodzajnikom określonym to: der, die, das; pokrewne zaimkom pytajnym to: welcher, welche, welches, wer i was. Jedynym miejscem, w którym występują zaimki względne są zdania przydawkowe względne. Określają one albo całe zdanie główne, albo jego części, najczęściej rzeczownik lub zaimek. Wymagają często, chociaż nie zawsze, szyku przestawnego.

der, die, das

	Maskulinum	Femininum	Neutrum	Plural
Nominativ	der	die	das	die
Genitiv	dessen	deren	dessen	deren
Dativ	dem	der	dem	denen
Akkusativ	den	die	das	die

Deklinacja zaimków względnych jest taka sama, jak rodzajników określonych z wyjątkiem dopełniacza.

Der, die das odnosi się do rzeczownika, lub zaimka w zdaniu głównym, co decyduje o wyborze rodzaju gramatycznego; natomiast przypadek zależy od czasownika w zdaniu pobocznym.

Przykłady zastosowania:

»Oh, das tut mir leid«, sagte James, der eine Schwäche für Charlotte hatte.	„Och, bardzo mi przykro”, powiedział James, który miał słabość do Charlotty.
Er stieg in einen schwarzen Bentley, der am Bordstein parkte, und fuhr davon.	Wsiadł do czarnego Bentley’a, który parkował przy chodniku, i odjechał.
Warum lehnst du einen Menschen ab, dem du nie begegnet bist?	Dlaczego odrzucasz człowieka, którego nigdy nie spotkałaś?
Paula ging gestern zu einem Notar, den sie noch nie gesehen hat.	Paula poszła do notariusza, którego jeszcze nigdy nie widziała.
Warum lehnst du einen Menschen ab, dessen Hilfe du brauchst?	Dlaczego odrzucasz człowieka, którego pomocy potrzebujesz?

Das może się równie odnosić do całego zdania:

Diese Geschichten sind nicht wahr, das weiß ich. – Te opowieści nie są prawdziwe, to wiem.

Die Stadt erlässt die Ausgangszeiten, das ist mir schon klar. – To miasto ustala godziny wyjścia, tego jestem świadomy.

welcher, welche, welches

	Maskulinum	Femininum	Neutrum	Plural
Nominativ	welcher	welche	welches	welche
Genitiv	-	-	-	-
Dativ	welchem	welcher	welchem	welchen
Akkusativ	welchen	welche	welches	welche

Zaimki względne welcher, welche, welches w odróżnieniu od tak samo brzmiących zaimków pytających nie posiadają formy dopełniacza. Ich stosowanie jest jednak ograniczone ze względów stylistycznych do przypadków, gdy chcemy uniknąć bezpośredniego sąsiedztwa tak samo brzmiących zaimków względnych der, die, das i rodzajników określonych.

Duden podaje następujące przykłady:

Das ist der Mann, der der Firma eine halbe Million schuldet.	To jest człowiek, który jest winny firmie pół miliona.
Das ist der Mann, welcher der Firma eine halbe Million schuldet.	To jest człowiek, który jest winny firmie pół miliona.
Ich hob das Blatt auf, das das Kind verloren hatte.	Podniosłem liść zgubiony przez dziecko.
Ich hob das Blatt auf, welches das Kind verloren hatte.	Podniosłem liść zgubiony przez dziecko.

wer, was

	Maskulinum	Neutrum
Nominativ	wer	was
Genitiv	wessen	wessen
Dativ	wem	(wem)
Akkusativ	wen	was

Wer, was w odpowiednim przypadku odnosi się do zaimków względnych der, die, das. Zdanie poboczne z wer, was poprzedza zdanie główne. Struktury te spotyka się rzadko w języku niemieckim. Występują między innymi w konstrukcjach typu: Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada. Przykłady według Petera Eisenberga:

Wer zu spät kommt, der schadet sich selbst.	Kto za późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi.
Wessen du dich bedienst, dem geht es schlecht.	Kim się posługujesz, temu wiedzie się źle.
Wem sie vertraut, dem hilft sie auch.	Komu ona ufa, temu też pomaga.
Wen ich zuerst treffe, der wird gefragt.	Kogo pierwszego spotkam, tego zapytam.
Was gut ist, das darf auch teuer sein.	Co jest dobre, może być też drogie.
Wessen man sich rühmt, das vergisst man nicht.	Czym się człowiek szczyci, tego nie zapomina.
Wem man hier entsagen muss, das bekommt man drüben auch nicht.	Czego trzeba się tutaj wyrzec, tego po drugiej stronie też się nie dostanie.
Was wir lieben, das behalten wir.	Co kochamy, to zatrzymujemy.

Was może się również odnosić do zaimka nieokreślonego:

Man wird mir alles nehmen, was mir etwas bedeutet. – Zabiorą mi wszystko to, co dla mnie coś znaczy.

Ky lacht über irgendetwas, was sie gesagt hat. – Ky śmieje się z czegoś, co powiedziała.

Noch etwas, was die Funktionäre nicht gefunden haben. – I coś jeszcze, czego funkcjonariusze nie znaleźli.

Was, podobnie jak das, może również wskazywać na całe zdanie:

Ich wage kaum zu atmen, bis das a fertig ist, was leider allzu schnell geschieht. – Nie ważę się oddychać, aż a jest gotowe, co niestety dzieje się zbyt szybko.
Es ist besser für uns alle, dass er nicht ahnt, was Xander und ich getan haben. – Lepiej dla nas wszystkich jest, że on nie domyśla się, co Xander i ja zrobiliśmy.
Mir bleibt die Luft weg, als ich entdecke, was ich beinahe ruiniert hätte. – Zatyka mi oddech, gdy odkrywam, co prawie zrujnowałem.
Diese Geschichten sind nicht wahr, das weiß ich.

Zdania przydawkowe są zdaniami pobocznymi, których funkcją jest objaśnienie rzeczownika. Bez nich często zdanie nie miałoby sensu, np.
Kinder, die zu viel essen, werden dick.
(Dzieci, które za dużo jedzą, stają się grube).
Zdania wględne mogą wystąpić po zdaniu głównym lub być wtrącone (po rzeczowniku), ale nigdy nie wystąpią przed nim.
Często zdania wględne wprowadzane są za pomocą przyimka z zaimkiem względnym (wynika to z rekcji czasownika), np.:
Heir hängen die Bilder, nach denen du gefragh hast.
Rodzaj i liczba zaimka względnego zależy od rzeczownika do którgo się odnosi. Przypadek zależy od struktury zdania.
Zdania wględne mogą wystoąpić po zdaniu głównym, lub być wtrącone (po rzeczowniku), ale nigdy nie wystąpą przed nim.
Często zdania wględne wprowadzane są za pomocą przyinka z zaimkiem względnym (wynika to z rekcji czasownika), np.:
Heir hängen die Bilder, nach denen du gefragh hast.
Rodzaj i liczba zaimak względnego zależy od rzeczownika, do którgo się odnosi. Przypadek zależy od strouktury zdania.
Zdania te tworzymy za pomocą zaimka względnego: der, die, das, (który, która, któro)
Zaimki względne stoją zawsze za rzeczownikiem

Odmiana zaimka względnego:

PRZYPADEK	RODZAJ MĘSKI	RODZAJ ŻEŃSKI	RODZAJ NIJAKI	LICZBA MNOGA
Nominativ	der	die	das	die
Genitiv	dessen	deren	dessen	deren
Dativ	dem	der	dem	denen
Akkusativ	den	die	das	die

Przykłady:

Das ist das Mädchen, das mir gefällt. (To jest dziewczyna, która mi się podoba)

Das ist der Junge, der 18 Jahre alt ist. (To jest chłopak, który ma 18 lat.)

Das ist das Kind, das den Kindergarten besucht. (To jest dziecko, które chodzi do przedszkola)

Das ist der Rock, den ich heute gekauft habe. (To jest spódnica, która dzisaj kupiłam.)

Zaimek względny może się łączyć z przyimkami, np.:

Das ist eine Frau, mit der ich im Kino war. (To jest kobieta, z którą byłem w kinie.)

Das ist die Dame, von der ich gehört habe. (To jest pani o której słyszałem.)

Nominativ:

Der Mann, der dort steht, ist nicht von hier.

Der Mann ist nicht von hier. Der Mann steht dort.

Akkusativ:

Der Mann, den ich gefragt habe, ist nicht von hier.

Der Mann ist nicht von hier. Ich habe den Mann gefragt.

Dativ:

Der Mann, dem ich geantwortet habe, ist nicht von hier.

Der Mann ist nicht von hier. Ich habe dem Mann geantwortet.

Genitiv:

Der Mann, dessen Frau gestorben ist, ist nicht von hier.

Der Mann ist nicht von hier. Die Frau des Mannes ist gestorben.

Ćw.1 (autor: serwis filo)

1. Endlich kommt mein Bruder, _____ _____ ich so lange gewartet habe.
2. Hast du das Buch, _____ _____ wir gesprochen haben, schon gefunden?
3. Das ist die Stadt, _____ _____ ich zehn Jahre gelebt habe.
4. Ist das der Artikel, _____ _____ du dich interessiert hast!
5. Der Fluss, _____ _____ Stuttgart liegt, heißt der Neckar.
6. Die Schauspielerin, _____ _____ er mich fragte, ist schon bekannt.
7. Die Reisen, _____ _____ er uns erzählte, waren sehr anstrengend.
8. Mein Bekannter, _____ _____ ich oft denke, hält sich zur Zeit in Bonn auf.
9. Kennen Sie die Leute, _____ _____ er sich gerade verabschiedet?
10. Meine Eltern, _____ _____ ich einen Brief schreibe, besuchen mich bald.
11. Unser Physiklehrer, _____ _____ wir uns sehr gut erinnern können, hat vor kurzem seinen 70. Geburtstag gefeiert.
12. Gestern bekam er einen Fotoapparat geschenkt, _____ _____ er sich sehr gefreut hat.

1. Endlich kommt mein Bruder, auf den ich so lange gewartet habe.
2. Hast du das Buch, über das wir gesprochen haben, schon gefunden?
3. Das ist die Stadt, in der ich zehn Jahre gelebt habe.
4. Ist das der Artikel, für den du dich interessiert hast!
5. Der Fluss, an dem Stuttgart liegt, heißt der Neckar.
6. Die Schauspielerin, nach der er mich fragte, ist schon bekannt.
7. Die Reisen, von denen er uns erzählte, waren sehr anstrengend.
8. Mein Bekannter, an den ich oft denke, hält sich zur Zeit in Bonn auf.
9. Kennen Sie die Leute, von denen er sich gerade verabschiedet?
10. Meine Eltern, an die ich einen Brief schreibe, besuchen mich bald.
11. Unser Physiklehrer, an den wir uns sehr gut erinnern können, hat vor kurzem seinen 70. Geburtstag gefeiert.
12. Gestern bekam er einen Fotoapparat geschenkt, über den er sich sehr gefreut hat.